We onderschatten mensen met dementie te vaak

Iedereen die met mensen met dementie te maken heeft, weet dat zij in de loop van het ziektebeeld steeds afhankelijker worden van anderen. Dingen uit handen nemen is hierdoor onvermijdelijk. Teveel uit handen nemen is echter precies hetgeen NIET moet gebeuren. Dat leidt tot allerlei gedragsvraagstukken, initiatiefloosheid en als gevolg van minder bewegen en actief zijn, zelfs sneller verloop van de ziekte. Dementiedeskundige Ruud Dirkse neemt jullie mee in een column over leren met dementie.

Ruud Dirkse?

Ruud is schrijver van 5 boeken over dementie, waaronder een boek over het lerend vermogen van mensen met dementie met als titel “(Op)nieuw geleerd, oud gedaan’. Bekijk de blog over (op)nieuw geleerd, oud gedaan die ook meteen een filmpje en link laat zien over het lerend vermogen van de medemens met dementie.

Maatwerk

Realiseer je dat mensen met dementie nog lerend vermogen hebben. Ja, écht! Mensen met dementie kunnen nieuwe dingen leren. Dit gaat zowel over nieuwe handelingen als over het aanleren van ander gedrag. Uiteraard is maatwerk is cruciaal. Maak de uitdaging haalbaar.

Vier manieren van leren

Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar dit lerende vermogen. Gezonde mensen kunnen op tientallen manieren dingen leren. Van vier van deze manieren is in wetenschappelijk onderzoek bewezen dat zij werken, of je nu dementie hebt of niet: foutloos leren, associatieleren, emotieleren en instrumenteel leren. Dit zijn alle vier zogenaamde onbewuste en automatische leervormen. Oftewel leervormen waarbij we het geheugen niet of nauwelijks nodig hebben.

Iets aan- of afleren

Door het goed toepassen van de methodieken die bij deze vier leervormen horen, kunnen praktische en mooie resultaten bereikt worden, zoals een vaste wandelroute aanleren, een tabletcomputer bedienen, koffie zetten of een rollator goed gebruiken. Maar ook: ernstig repeterende vragen of roepgedrag afleren, andere uitingsvormen bij boosheid of frustratie aanleren.

Observeren

Dit lerend vermogen is ook goed bruikbaar in de keuken. Bij etens- en drankbereiding, maar ook afwassen of opdienen. Inspelen op het lerend vermogen vraagt om een slimme houding van familieleden, vrijwilligers en zorgverleners. Ga eerst goed observeren hoe iets gaat. Kan iemand alle handelingen bij het klaarmaken niet of slechts deelhandelingen? Wat motiveert de betrokkene? Hoe voorkomen we ‘faalervaringen’? Maak aan de hand van observaties een klein stappenplan. Bepaal tussendoelen en een einddoel.

Geen tijd

Veel zorgverleners en familieleden nemen niet eens de moeite om te denken in termen van leerdoelen en leerprocessen. Want dat kost toch teveel tijd en het lukt toch niet… Het tegendeel is waar. Het levert tijd op en succes is bij een goede aanpak bijna gegarandeerd.

Het is zo mooi om te zien wat het doet met mensen met dementie als zij haalbare uitdagingen gerealiseerd krijgen, maar ook wat het doet aan plezier in begeleiding voor familieleden en zorgverleners. Omdenken en omhandelen!

Ruud Dirkse
Dementiedeskundige